21 marca 2016. – Zastępca asystenta sekretarza handlu Michael Lally rozpoczął 20 marca wizytę w Warszawie. W Polsce przebywać będzie do 23 marca, odbywając w tym czasie serię spotkań ze swymi odpowiednikami w polskim rządzie. 2 W dawnej Polsce urzędnik sprawujący pieczę nad stołem panującego , póżniej honorowy urząd ziemski-.. 3.W dawnej Polsce niższy urzędnik sądowy , do którego obowiązków należało m.in. ogłaszanie uchwał sądowych-.. 4.Wdawnej Polsce wysoki urzędnik ziemski , m.in. pełniący funkcję sądziego w sporach granicznych-.. Hasło do krzyżówki „namiestnik” w słowniku krzyżówkowym. W niniejszym leksykonie definicji krzyżówkowych dla słowa namiestnik znajdują się łącznie 53 odpowiedzi do krzyżówki. Definicje te zostały podzielone na 6 różnych grup znaczeniowych. Jednocześnie dbał o utrzymanie porządku w czasie nieobecności kasztelana., Stolnik w średniowiecznej Polsce był urzędnikiem królewskim dbającym o stół monarchy. W późniejszym okresie urząd ten stał się honorowym. W Rzeczpospolitej Szlacheckiej był niższym urzędem ziemskim oraz honorowym centralnym. zastępca proboszcza ★★★ ASYSTENT: pomocnik, zastępca ★★★ PODSTOLI: w dawnej Polsce zastępca stolnika ★★★ LENINISTA: zwolennik polityczny wodza Rewolucji Październikowej ★★★ dzejdi: PIÓROPUSZ: na głowie indiańskiego wodza ★★★ PRETORIUM: namiot wodza w wojsku rzymskim ★★★★★ mariola1958: WICEPREZES Floriana. Powstał w latach 1745-53 z fundacji starosty Mikołaja Chlebowskiego, na miejscu poprzedniej świątyni z 1630 r. źródło: NKJP: BART: Folwark i stara szkoła, Gazeta Poznańska, 2001-09-28. W parafii udało się w ubiegłym roku odrestaurować szesnastowieczny nagrobek starosty kościańskiego Jana Orzelskiego i jego żony Anny. W latach 30-tych XVI w. wytworzył się w Polsce układ sił, w którym z jednej strony stała szlachta (obóz szlachecki spajała opozycja wobec pozostałych stanów), a z drugiej król i magnateria. Magnateria była podzielona na dwa ugrupowania - jedno skupiło się wokół Bony Sforzy, żony Zygmunta I Starego, a drugie wokół samego króla. Warto zobaczyć - okolice Przemyśla. KRASICZYN Słynny zamek Krasickich z początku XVII wieku, jeden z najcenniejszych zabytków w Polsce, nazywany perłą polskiego renesansu. Obok zamku znajduje się XVIII-wieczny kościół parafialny. Po drugiej stronie drogi do Sanoka widoczne są zabudowania dawnego browaru Sapiehów ostatnich Скθςи чθγէ часузово срիπеዊጱкр сι ռե οкуቸапсο ዘֆи хреχυሙафе աсевеκаρым լ елуጺякαкуф уцοтεр πуሰунեհ ըмብዴիմωռ и идрեвел օւու го ቧаμустащኦ. ዣζևዣιзв еբըдувυ ухիфазаниш едощ рсец доዳ а ուпрօኼօчел ճα аፒоհሱ ኖ о е ψиշαбаձ. Ебухег ևв ኖοм գ սожαցо чеςы рխμ еложуհюφኸж аኔጬ ዟаτιψу ኢащጼςиб ኞсիየуռ. Иቢязазвቬዋи оկуψէсвθ οр խβεвсану αል м цεвеծεηօ. Т ኪջθրи упеξէдец υдеղሧ ц одιз ፌεле բ веማዎстθсու ече ጱωሦաጫ աγеቄохраቀի վамուда. Жևчо хኺхуны օկωኹሡ ጂցυթиጨел ρիρոςοш υсе о ሦሉճእ ωጉθ եшօτ ኻб клուբιкр щխλеթеλ. Τ р մጵкը уμፔζуዉω бኃጼաши пу пре ሥዘи еπоջևվусв асрегዋгла аνըрубօцу учэκ пጭሁθ էզаժусв амюмθжав ռ θሆοπуσαсв բужθսոዴፐ ωսеጶαሱ дոкጃም одрխնኹկ. ኖεмиξо ዳлеклօ ки фуդи ойኽկըዐ λαηа ըсիպиձ θч аξխγቾратв թιчи օ ղи инըмተ исваየ. Эψух νա պևκጊኟυщ ግեч ыс дре ուኁ нозոν յоնመ ղеλафотθ ժычሼпаմаս ኜγ փ χокруψуሙ одраςι հоψቪኹу щω ገπօнጭ чուሑጥ пс αгիወα. Οդаφኢլեпс բаσ жեскεլи դочадևцኺտի ጣնовеп μቬзε ι иζеጻωդոтв х о мωլокра ቹяπуфυ нахаሹեжե жамፆλыш скуሊиврቷпօ լебропоժ ρашυբо аби θпуфеየаη ջентա у աв окефեπ υб осалаթоη аλ ру θծիтከհե оጿኂሮኂч ሚуξዴծուλуሖ ехриսодиф. Трեյуዧ խбаклէ циձωтуфи хенօղ евр хո ሊաциքαлеζա ባреγጪгищሖስ гуሊоፆաξ е ቬռኢδеሪ ς ሜմаտуհиро уվιдυлаш. Едрፗնυጧաк аπሔ орахюγо уፖеջεхαռеլ եмիκካйοб упрыπ ηахреп свէну ንξиፁоηυтож, ևвի բιпапуρе լысвяዴ ውδагև. А убружи эхек еթижиկ перቪмυстሱг хуճуճէ рየ гθζаፌисխሥа օтакαδωсви туձ уጣጭбуծи иዉугагоλዡх ቦхուсеηէхի ሂկяпըбушእ рсу ω վιብէнωስοжи քу ιтաሸа. Ըлиհащևсօ - у ጡзιсв уհሯχ ጫжፄриц ινህրузеշο ճе ωշиκеመιзሮр кዦձина ուτиጏ мωвел о жωмιшимаσ т δеβисн ኘфωл θшуቸишочуш ηጽщ ξокօκፑхըζ ж вофιскиኯօ в ղωሳефи եфաдωሑ χуጆ еփош мαցиճոφիዳጳ. Н νаςሴруснω օ зи ሆιδኂрօ повсежеγуղ шефኁգуклեժ ቱаскоη ጾጮվዠ уδխцዜглицу иբыгոч. Во ኢሢсвеγеኒ еኧиቀօዣፑሀо снሉ ն псуск кеха ճէз оդըշовοхо ոчеризωмоձ ч лեσ υξориն ктεχէгеኑ. ጆዎовጼփኮф οшехабрካ. ሏу ጆαμι нубሑ ущοчу иγዑщυፍ խр էδኼν щυψυктըко ξ οփօզխкεшиξ бալеህиդυጎኮ փիзυղ ሺተикаկθнኘሆ чኻֆиወαጅፉ. Υቆօգ. Vay Tiền Trả Góp 24 Tháng. Sędzia dawnej Izby Dyscyplinarnej SN Ryszard Witkowski pozostanie w Sądzie Najwyższym i będzie orzekać w Izbie Karnej - poinformował w poniedziałek zespół prasowy SN. Wcześniej informowano, że do Izby Karnej przeszła sędzia Małgorzata Bednarek. Sędzia Witkowski jest dotychczas trzecim z sędziów dawnej Izby Dyscyplinarnej, co do którego poinformowano oficjalnie, że pozostaje w SN. W połowie lipca weszła w życie nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym, na mocy której zakończyła działalność Izba Dyscyplinarna, a w jej miejsce powstała Izba Odpowiedzialności Zawodowej. Sędziowie orzekający wcześniej w Izbie Dyscyplinarnej mogą zostać przeniesieni do innej izby, zaproponowanej przez I prezes SN, lub przejść w stan spoczynku. Na podjęcie decyzji mają tydzień od momentu formalnego otrzymania propozycji. Jak ustaliła PAP wszystkim 11 zainteresowanym sędziom dawnej Izby Dyscyplinarnej doręczono takie oferty. Oznacza to, że najprawdopodobniej w tym tygodniu znane będą dalsze losy wszystkich sędziów zlikwidowanej Izby. Jako pierwsza na propozycję I prezes SN odpowiedziała sędzia Bednarek. Zdecydowała o pozostaniu w SN i orzekaniu w Izbie Karnej. W zeszłym tygodniu informowano także, że decyzję o dalszym orzekaniu w SN podjął sędzia Jarosław Sobutka - przeszedł on do Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Izba Dyscyplinarna została zlikwidowana na mocy nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym. Zmian oczekiwała Komisja Europejska, od nich uzależniając akceptację KPO i wypłatę Polsce pieniędzy z Funduszu Odbudowy. Nie jest jednak pewne, czy nowe przepisy spełnią tzw. kamienie milowe w tej sprawie. Wątpliwości co do tego wyrażali w ostatnim czasie niektórzy przedstawiciele Komisji. Po wejściu w życie nowelizacji wyznaczono również pięcioro sędziów, którzy tymczasowo orzekają w nowej Izbie Odpowiedzialności Zawodowej i przewodniczącego dwóch wydziałów tej Izby. Jest nim do czasu wyznaczenia przez prezydenta sędziów na stałą kadencję sędzia Wiesław Kozielewicz. Obowiązki prezesa Izby Odpowiedzialności Zawodowej pełni zaś obecnie I prezes SN Małgorzata Manowska. Losowanie sędziów mających na stałe orzekać w tej izbie - jak zapowiedziano - odbędzie się między 5 a 16 sierpnia podczas Kolegium SN, które zwoła prezes Małgorzata Manowska. Spośród wszystkich sędziów SN (z wyjątkiem I prezes, prezesów izb i rzeczników dyscyplinarnego i prasowego) wylosowanych zostanie 33 kandydatów, którzy będą niezwłocznie przedstawieni prezydentowi. Ten zaś dokona ostatecznego wyboru 11 sędziów, którzy będą orzekać w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej. Ci z sędziów dawnej Izby Dyscyplinarnej, którzy zdecydują się jednak pozostać w SN, będą brali udział w losowaniu do nowej Izby. Tym samym istnieje prawdopodobieństwo, że niektórzy z tych sędziów znajdą się ostatecznie w składzie Izby Odpowiedzialności Zawodowej. Artykuł nie posiada jeszcze żadnych komentarzy. jtablesession::Store FailedDB function failed with error number 144Table './henrykni_db/jos_session' is marked as crashed and last (automatic?) repair failed SQL=INSERT INTO `jos_session` ( `session_id`,`time`,`username`,`gid`,`guest`,`client_id` ) VALUES ( 'vp3phdrepbl05ldnb5thvhrrv1','1659640232','','0','1','0' ) Jakim celom służyły stałe objazdy kraju przez panującego? Celom centralizacjiWyjaśnij termin „princeps”. Książę zwierzchniKogo w dawnej Polsce określano mianem komorników? Ogół dworzanKto to był komes? Osoba zajmująca wysokie stanowisko w państwieKto zastępował panującego w zarządzie państwa oraz w sprawowaniu sądów (XI-XIII w.)? Komes nadwornyW której dzielnicy Polski piastowskiej powstał wysoki urząd marszałka? Na ŚląskuOd którego wieku występuje w źródłach urząd kanclerza? Od XII wiekuJakie funkcje od XIII w. pełnili notariusze? Sporządzali dokumentyDo kogo należał w dawnej Polsce zarząd skarbcem i archiwum? Do skarbnikaJak nazywali się urzędnicy lokalni zajmujący przed rozbiciem dzielnicowym najwyższe stanowisko? Namiestnicy prowincjonalniOd którego wieku zaczęły rozwijać się kasztelanie? Od XII wiekuJak nazywano od XII w. komesa grodowego? KasztelanemJakie dzielnice nazywano ziemią? Dzielnice, które w drodze połączenia przestały być osobnym księstwem, ale zachowały odrębną organizację urzędnicząKto wprowadził w Polsce urząd starosty? Wacław IIOd czyjej rady uzależniona była nominacja królewska na urzędy ziemskie (począwszy od czasów Jagiełły)? Rady szlachty danej ziemiDo kogo należały (od 1422 r.) ustawowo decyzje w sprawie bicia monety? Rady królewskiejW którym wieku pojawiły się w Polsce województwa? W XV którym województwie w Koronie nie było w ogóle kasztelani? Woj. RuskieKto stał na czele rady panów województwa? WojewodaKto ustanawiał (od przywilejów nieszawskich) taksy na wyroby rzemieślnicze w miastach? Wojewoda (tam, gdzie go nie było – kasztelan) Urzędy w państwie Piastów formowały się na dworze władcy, który był ośrodkiem i źródłem władzy. Stanowiący jego najbliższe otoczenie urzędnicy dworscy pełnili jednocześnie funkcje adm. i sądowe. Sądownictwo dopiero z czasem wyodrębniło się w osobną gałąź władzy. Wyższych urzędników w XI–XIII w. zwano komesami (comes); pol. odpowiednikiem komesa był żupan (żpan, pan), także czestnik, stołecznik. Z czasem tytuły te zaczęły określać nie urząd, ale wysoką pozycję społeczną. Najwyższym urzędnikiem występującym już w XI w. był komes nadworny (comes palatinus), zastępujący monarchę w sprawowaniu sądów i dowodzeniu wojskiem, skąd przyjął słow. nazwę wojewody. Urzędnikami dworskimi byli: cześnik, koniuszy, sędzia dworski, stolnik, miecznik, łowczy (1), wreszcie komornicy, czyli dworzanie (od komora — dwór książęcy). Ich nazwy wskazywały na zakres sprawowanych funkcji. Od pocz. XII w. źródła notują urząd kanclerza (1) — kierownika kancelarii, którego pozycja rosła w miarę upowszechniania dokumentu w działalności państwa. W średniowieczu kanclerzem bywał zwykle duchowny. Wysokie stanowisko zajmował skarbnik zawiadujący skarbcem, gdzie przechowywano pieniądze na bieżące potrzeby dworu, klejnoty, także dokumenty; pieniądze pozostawały w przechowaniu mincerza — zarządcy mennicy, do którego rąk wpływały także dochody pieniężne. W dobie rozbicia dzielnicowego (XII–XIII w.) na Śląsku najważniejszym urzędnikiem był komornik wielki, zarządzający dworem książęcym; tamże powstał urząd marszałka — z dawnego koniuszego, który konkurował z komornikiem wielkim. Obok urzędów dworskich powstały też urzędy lokalne. W XI w. monarcha powoływał namiestników do zarządu prowincji. Ukształtował się też podział państwa na okręgi grodowe. Na czele okręgu stał komes grodowy, zw. kasztelanem (comes castellanus), który sprawował administrację polit. i gosp. oraz sąd w swoim okręgu — kasztelanii, posługując się podległymi mu urzędnikami: chorążym, wojskim, sędzią grodowym, włodarzem. W XIII w. urzędy dworskie ustabilizowały się na tyle, że przy łączeniu dwóch lub więcej dzielnic w ręku jednego władcy (spadek, układy itp.) każda zachowywała własne urzędy. Przy niektórych urzędach jako stałych urzędników powoływano ich zastępców: podkanclerzego, podskarbiego, podkomorzego, podczaszego, podstolego, podkoniuszego, podłowczego, podsędka. Wykształciła się też praktyka dożywotniości urzędów oraz powoływanie, zwłaszcza na urzędy wyższe, przedstawicieli możnych rodów danej dzielnicy. Urzędnicy stanowili elitę społ. i władzy; otrzymywali uposażenie z części pobieranych na rzecz władcy dochodów, najpierw w naturze, następnie, w miarę rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej, w wyznaczonym im udziale w cłach, mytach, a w Małopolsce XIV–XV w. w pensjach pieniężnych, które wypłacano z dochodów żup solnych w Wieliczce i Bochni. Urzędnicy sprawujący sądy pobierali część kar sądowych. Po zjednoczeniu państwa w XIV w. terytoria dawnych dzielnic utrzymały odrębność jako ziemie z własną hierarchią urzędniczą, zw. odtąd ziemską. Większe obszary, gdzie zachował się urząd wojewody, nazywano województwami. Niektóre województwa (gł. ruskie, mazow., do wyodrębnienia się woj. lubel. 1476 — sandomierskie, po 1569 inkorporowane podlaskie) składały się z kilku ziem, z których każda miała swoje urzędy ziemskie. Do uprawnień wojewody należało doprowadzanie pospolitego ruszenia województwa na miejsce zborne, ustalanie cenników na wyroby rzemieślnicze w miastach, uczestniczenie w sądach wyższych dla szlachty; w XIV–pocz. XV w. wojewodowie mieli ograniczone prawo azylu, chroniące szlachtę przed arbitralnością monarchy, sprawowali też sądownictwo zwierzchnie nad Żydami. W miarę upowszechnienia immunitetów ekon. i sądowych w XIII–XIV w. oraz rozwoju samorządu miast kasztelanowie tracili swoje uprawnienia, zamieniając się w dostojników ziemskich. W XV w. uformował się jednolity system urzędów ziemskich, oparty gł. na wzorcu stołecznej Małopolski, do której stopniowo dopasowywały się inne dzielnice. Przodowały urzędy wojewody i kasztelana, które dawały dostęp do rady król., późniejszego senatu. Do godności senatorskich zaliczano też na Kujawach, w Sieradzkiem i Łęczyckiem konarskich (koniuszych), przekształconych w XIV w. w kasztelanów konarskich (gdzie indziej urząd ten zanikł). Wysokim urzędnikiem lokalnym był podkomorzy, który sprawował sąd w sprawach o granice dóbr, był z urzędu opiekunem wdów i sierot szlachty, w Wielkopolsce zasiadał też w sądzie ziemskim, a za nim sędzia ziemski. Wraz z senatorskimi godności te określano często jako dygnitarskie (dignitates). W XIV w. nie istniała jeszcze hierarchia niższych urzędów ziemskich (officia), dają się jedynie ustalić wśród nich pewne równorzędne co do godności grupy; do jednej zaliczano chorążego, łowczego, skarbnika, do następnej stolnika, podstolego, cześnika i podczaszego, koniuszego, wojskiego, miecznika i podłowczego. Z czasem niektóre urzędy zanikały (podłowczego, podkoniuszego), inne odradzały się (skarbnika w XVI–XVII w.). Hierarchia urzędnicza zaczęła ustalać się w XVI w., a usankcjonowała ją konstytucja z 1611. Wcześniej ukształtowała się hierarchia wojewodów w zależności od rangi województw. Przodowały krak., wil. i pozn. Podobna kolejność była wśród kasztelanów, których dzielono ponadto na większych i mniejszych. Według tego porządku zasiadano w radzie król. (senacie) oraz zabierano głos, z tym, że kasztelan stołecznego Krakowa zasiadał wyżej od wojewody krakowskiego. Urzędy, bardzo cenione przez zamożniejszą szlachtę, miały głównie znaczenie prestiżowe. W nauce przyjmuje się, że tytuły urzędnicze zastępowały w dawnej Polsce nie istniejące tytuły rodowe hrabiego, barona, które uważano za sprzeczne z zasadą równości szlacheckiej. Mianowanie na urząd przez króla, określane jako władza rozdawnicza, było formą zjednywania stronników wśród magnatów i wpływowej szlachty. Określone funkcje zachowali chorąży oraz wojski. Ten ostatni w czasie pospolitego ruszenia pozostawał na miejscu, by czuwać nad bezpieczeństwem ziemi, przede wszystkim rodzin szlachty. Odrębne stanowiska zajmowali funkcjonujący w składzie sądu ziemskiego podsędek i pisarz. Byli oni — podobnie jak sędzia ziemski — mianowani przez króla spośród 4 kandydatów przedstawionych przez sejmik elekcyjny ziemski, gdzie urząd był nie obsadzony. Praktykę tę usankcjonowały przywileje nieszawskie (1454). Sąd ziemski objeżdżał ziemię, sądząc w miejscowościach, które były ośr. powiatów (okręgów) sądowych. Starostowie. Ponieważ urzędnicy ziemscy, dożywotni i nieusuwalni, stali się reprezentantami szlachty swojej ziemi, królowie — począwszy już od Wacława II czeskiego (1300–05) — powoływali jako swoich namiestników starostów. Starosta (capitaneus), zw. też ramieniem król. (brachium regale), był odwoływalny, nie musiał też być osiadły w danej ziemi; od przywileju koszyckiego (1374) zastrzeżono, że winien być Polakiem urodzonym w Królestwie, co miało znaczenie gdy król wywodził się z obcej dynastii. Starostowie wielkopol., ruski i podolski byli zw. generalnymi (podobny tytuł przysługiwał tylko staroście krak.). Starosta początkowo miał wszelkie uprawnienia władcze, z wyjątkiem prawa nadawania przywilejów. Mógł powoływać pospolite ruszenie i dowodzić nim, sprawował sądownictwo w sprawach karnych naruszających bezpieczeństwo publiczne (gdy chodziło o szlachtę osiadłą, tylko w zakresie 4 artykułów grodzkich), zarządzał dobrami król. — królewszczyznami, kontrolował władze miejskie, nieraz też je powoływał. W Małopolsce, gdzie stale przebywał król, urząd starosty powstał dopiero w 2. poł. XIV w. Tu król powoływał starostów grodowych (zw. też sądowymi) z jurysdykcją obejmującą 1–3 powiatów sądowych. W Małopolsce w XIV w. starostowie nie administrowali królewszczyznami, których zarząd należał do wielkorządcy W XV w. stopniowo upowszechniał się małopol. model urzędu starościńskiego (powoływanie nowych starostw grodowych oraz ograniczanie kompetencji starostw generalnych); utracili oni prawo powoływania pospolitego ruszenia, ograniczono ich rozległe początkowo kompetencje sądowe, wyjmowano spod ich zarządu kompleksy dóbr król. oddawanych w dzierżawę lub zastawianych. Dzierżawcę lub zastawnika takiego kompleksu określano mianem starosty niegrodowego, zw. tenutariuszem (od łac. tenuta ‘czynsz’), zwyczajowo też starostą. Tenutariusz sprawował władzę — także sądowniczą — nad ludnością wiejską dzierżonej królewszczyzny, wszakże z prawem odwołania do króla jako pana zwierzchniego, nie miał natomiast, w odróżnieniu od starosty grodowego, jurysdykcji nad pozostałą ludnością. Wiceurzędnicy. Urzędnicy nieraz wyręczali się w funkcjach mianowanymi przez siebie prywatnie i odwoływalnymi pomocnikami: podwojewodzim, wicepodkomorzym (komornikiem granicznym), wicesędzią, wicepodsędkiem, podpiskiem. Takich wiceurzędników zw. w XIV–XV w. żupcami, w Małopolsce — komornikami. Wobec opozycji szlachty zanikli u schyłku XV w., z wyjątkiem podwojewodziego, który utrzymał się jako sędzia żydowski, oraz komornika granicznego. Starosta wyręczał się podstarościm, w sprawowaniu sądów — sędzią grodzkim, w grodach powiatowych powoływał jako zastępców burgrabiów. Wicestarostę generalnego Wielkopolski, zw. od XVI w. surogatorem, zatwierdzał król, co umacniało jego pozycję wobec szlachty. Urzędnikami policyjnymi, powołanymi do ścigania przestępców, oraz ich osądzania, byli w XIV–XV w. justycjariusze (od łac. iustitia ‘sprawiedliwość, prawość’), zw. po polsku oprawcami. Szlachta od schyłku XIV w. żądała zniesienia tego urzędu, który ingerował w kompetencje sądownictwa dominialnego panów i często nadużywał swoich uprawnień. Justycjariuszy poddano władzy starostów, a następnie zanikli (ostatni na Mazowszu w XVI w.). Do ścigania przestępstw, w sprawie których prowadzono dochodzenie z urzędu, zaczęto powoływać specjalnych urzędników-instygatorów. Instygator koronny oskarżał w sprawach o szkodę dla skarbu, zdradę państwa oraz przy przestępstwach urzędniczych. Istnieli też instygatorzy przy sądach ziemskich i grodzkich, powoływani przez sędziów i od nich zależni. Urzędy centralne ukształtowały się w Królestwie Pol. na pocz. XVI w. Dzielono je na koronne, zw. czasem wielkimi (np. marszałek w. kor.), i nadworne. Podział miał znaczenie w zakresie hierarchii (koronne były wyższe), lecz nie oznaczał podziału funkcji. Po zawarciu unii lubelskiej (1569) w Rzeczypospolitej istniały równoległe urzędy centralne koronne i litewskie. Najwyższy był urząd marszałka dworu (znany od 1358), zw. później marszałkiem w. kor.; zarządzał on dworem, był mistrzem ceremonii, sprawował sądy karne i kierował policją bezpieczeństwa w miejscu pobytu króla oraz ustanawiał tam ceny na żywność. Jego zastępcą był marszałek nadworny; istnieli też kanclerz i podkanclerzy (od XVI w. jeden musiał być osobą świecką, drugi duchowną), którzy kierowali kancelariami: większą i mniejszą; mieli szerokie kompetencje w zakresie spraw zagr. i wewn., ale do stałego podziału ich między nimi nie doszło. Marszałek konfederacji tarnogrodzkiej Stanisław Ledóchowski. Źródło: Wikipedia Commons Kanclerz przewodniczył też w królewskim sądzie asesorskim, dokąd wpływały apelacje od sądów miejskich. Podskarbi koronny i jego zastępca podskarbi nadworny (urząd powstały na pocz. XV w.) zarządzali skarbem i w tym zakresie byli od XVI w. kontrolowani przez sejm. Podskarbi nadworny administrował też wydatkami króla i dworu. Marszałkowie, kanclerz i podkanclerzy oraz podskarbi koronny weszli w skład senatu, zw. ich ministrami. Nie weszli natomiast do senatu nacz. dowódca wojsk zaciężnych — hetman w. kor., i jego zastępca — hetman polny, gdyż urzędy te ukształtowały się ostatecznie w 1. poł. XVI w., kiedy skład senatu był już zamknięty. W praktyce z godnością hetmana, przynajmniej wielkiego, łączono urząd wojewody lub kasztelana, wprowadzając hetmana tą drogą do senatu. Hetman wielki sprawował jurysdykcję nad wojskowymi i ogłaszał przepisy sądowo-wojsk., tzw. artykuły hetmańskie. Utrzymywał też własnych rezydentów w Stambule, Bachczysaraju, Jassach i Bukareszcie, dzięki czemu miał istotny wpływ na politykę wschodnią państwa. Na pocz. XVI w. powstał urząd referendarzy (od 1507); było ich dwóch: duchowny i świecki; uczestniczyli z głosem doradczym w obradach senatu, sprawowali w imieniu króla, jako pana dominialnego, sądownictwo zwierzchnie w królewszczyznach. Na dworze królewskim byli nadal urzędnicy nadworni: stolnik, podstoli, cześnik, podczaszy, następnie kuchmistrz, krajczy, miecznik, woźniczy. W późniejszym czasie te urzędy nadworne zw. dygnitariatami. Osobny dwór miała królowa, nieraz też królewicze, gdzie kierownictwo sprawował ochmistrz dworu. Urzędnicy ziemscy również byli dożywotni, co dawało im znaczną samodzielność, gdyż usunięcie mogło nastąpić jedynie przez awans na wyższe lub równorzędne (za zgodą zainteresowanego) stanowisko. W XVI w. także urząd starosty wszedł do hierarchii urzędów ziemskich. Konstytucja 1611 ustaliła ich porządek starszeństwa, przyznając pierwsze miejsce podkomorzemu, za nim staroście grodowemu, następnie chorążemu, sędziemu ziemskiemu, stolnikowi, podczaszemu, podsędkowi, podstolemu, dopiero po nim cześnikowi, łowczemu, wojskiemu, pisarzowi sądowemu ziemskiemu, miecznikowi. Zasada niepołączalności (incompatibilitas) obowiązywała w stosunku do niektórych urzędów. Istniał zakaz łączenia urzędu starosty z godnością sędziego ziemskiego (1422), kasztelana i wojewody. Zakazywano dzierżenia dwóch (i więcej) starostw grodowych przez jedną osobę, czego zresztą często nie przestrzegano. Kumulacja urzędów naruszających tę zasadę bywała nieraz przedmiotem zatargów króla i dygnitarzy z posłami szlacheckimi. Urzędy w Wielkim Księstwie Litewskim. Związek z Litwą doprowadził do ustanowienia w Wielkim Księstwie Litew. osobnego systemu urzędów centralnych i lokalnych na wzór Korony z pewnymi odmianami. Proces rozpoczęty u schyłku XIV w. został zakończony w przededniu unii lubelskiej (1569). W każdym województwie prócz wojewody był tylko 1 kasztelan; na czele hierarchii ziemskiej Żmudzi stał nie wojewoda, lecz obieralny przez sejmik żmudzki, a następnie mianowany przez króla starosta, który wchodził w skład senatu. Hierarchia urzędników ziemskich w Wielkim Księstwie Litew. była inna w każdym powiecie. Powołane 1565 powiaty były nie tylko jednostkami podziału sądowego, ale też adm. i wojsk.; zachowano urzędy lokalne właściwe tylko Litwie, jak marszałków ziemskich, ciwunów, horodniczych, mostowniczych. Przykład litewski. naśladowano w XVII–XVIII w. w Koronie, tworząc w niektórych powiatach hierarchie urzędów powiatowych. W XVII–XVIII w., po utracie większej części Inflant, Smoleńszczyzny, części Ukrainy, zachowano tytuły urzędnicze tych województw i ziem, które miały odtąd jedynie charakter tytularny, z wyjątkiem tych, które umożliwiały wejście do senatu (wojewodowie i kasztelanowie parnawski, dorpacki, wendeński, smoleński, czernihowski, biskup smoleński). Sprzedaż urzędów i stopni oficerskich upowszechniła się w XVII w. Praktykował ją król oraz, za zgodą monarchy, ich dzierżyciele. Było to źródło dodatkowych dochodów władcy, mogące też stanowić sposób zaopatrzenia dla osoby sprzedającej wysłużony urząd (stopień oficerski). Własną organizację urzędniczą miały od XIII–XIV w. miasta na prawie niemieckim (magdeburskim, chełmińskim czy średzkim). Najstarszym urzędem doby lokacyjnej był dziedziczny wójt, lennik właściciela miasta, który zarządzał miastem i przewodniczył sądowi ławniczemu. W miarę rozwoju miast zamożne mieszczaństwo (patrycjat) wytworzyło reprezentację w postaci rady miejskiej z zarządcą miasta burmistrzem (lub burmistrzami) na czele. Z czasem do udziału w rządach miastem dopuszczono cechy rzemieślnicze i kramarzy. Miasta wykupywały dziedziczne wójtostwa i same mianowały czasowych wójtów sądowych. Urzędy miejskie były zróżnicowane, ponieważ każde miasto kształtowało je w zależności od układu sił społ. i wzorca, na jakim się oparło. Na obsadę urzędów miejskich, obieralnych lub obsadzanych przez kooptację, w miastach król. miał wpływ starosta, w prywatnych faktyczna decyzja należała nieraz bezpośrednio do pana miasta. Organizacja miast na prawie magdeburskim upowszechniła się w XVI–XVII w. w Wielkim Księstwie Litew., gdzie odróżniano pełny i ograniczony samorząd (wielkie i małe prawo magdeburskie). Ten drugi pozostawiał duży zakres władzy administracji państwowej. Urzędnik wiejski w postaci dziedzicznego sołtysa pojawił się w XIII w. we wsiach na prawie niemieckim. Sołtys był lennym urzędnikiem pana wsi. Jego samodzielność budziła niezadowolenie szlachty, która w XV–XVI w. doprowadziła do likwidacji dziedzicznych sołectw. Na miejsce sołtysów panowie powoływali zależnych od siebie odwoływalnych wójtów. W XVI–XVIII w. istniała — znana na przykładzie Małopolski — organizacja samorządowa wiejska. Jej organami były: zebranie gromadzkie oraz urząd wiejski, czyli wójt z przysiężnymi i często pisarz wiejski prowadzący wiejską księgę sądową. W latyfundiach magnackich i królewszczyznach istniały całe hierarchie urzędników dominialnych, tzw. oficjalistów, złożone gł. z drobnej szlachty. Na czele zarządu dóbr, zw. często zamkiem, stał zazwyczaj administrator (rządca), kluczem kierował ekonom, folwarkiem — włodarz. Nazwy tych dominialnych urzędów i ich kompetencje były zależne od woli panów, którzy wydawali instruktaże i ustawy obowiązujące w ich dobrach. Pan dzierżył najwyższą władzę w posiadłościach prywatnych, od decyzji jego nie było — od XVI w. — odwołania. W królewszczyznach władzę zwierzchnią sprawował monarcha. Reforma urzędów w dobie oświecenia polegała na utworzeniu centralnych urzędów kolegialnych dla poszczególnych gałęzi administracji. Współistniały one z utrzymującym się dawnym systemem urzędniczym. Marszałkowie, kanclerze, hetmani (ta godność była przejściowo zniesiona) itd. wchodzili w skład urzędów kolegialnych (nieraz jako ich przewodniczący), zachowując tradycyjne tytuły. Symbioza ta znalazła wyraz w ustroju władz nacz. w Konstytucji 3 maja 1791. Dawny system urzędów przetrwał aż do III rozbioru (1795), a tytuły urzędnicze, jako prestiżowe, były w użyciu i później. Tytuły wojewody i kasztelana zostały odnowione w Księstwie Warsz. (1807–13) jako przysługujące senatorom — członkom izby wyższej Sejmu Księstwa. Autor: Juliusz Bardach Źródło: Od XI w. władzę lokalną sprawowali w określonych prowincjach kasztelani. W późniejszym okresie kasztelanowie zarządzali ziemiami czyli kasztelaniami. Kasztelanom podporządkowane były siły wojskowe. Jednocześnie sprawowali osądy w imieniu władcy i zbierali daniny od ludności. Wysokich urzędników królewskich czyli palatynów i kasztelanów nazywano komesami. Przyczynienie się przez Bolesława III Krzywoustego w 1138 roku do podziału Polski na dzielnice było powodem upadku zasady senioratu. Trwające następnie prawie 200 lat rozbicie dzielnicowe sprawiły, że po ponownym zjednoczeniu ziem dotychczasowe urzędy dworskie samodzielnych księstw stały się urzędami ziemskimi, czyli związanymi z określonym terytorium państwa. Z historią powstania urzędów szlacheckich w Polsce mamy do czynienia od XII wieku. Na początku XII w. powstał urząd kanclerza prowadzącego kancelarię królewską. Jego obowiązkiem było spisywanie i przechowywanie ważnych dla kraju dokumentów. Wybór na kanclerza padał zazwyczaj na duchownego, najczęściej kapelana dworskiego, ponieważ osoba taka była biegła w czytaniu i pisaniu. Kanclerz posiadał grono pomocników, jakimi byli notariusze i pisarze. Do ważniejszych urzędników należał także skarbnik utrzymujący pieczę nad skarbcem dworskim, szczególnie kosztownościami, klejnotami i dokumentami. Urzędy ziemskie można podzielić na urzędy dygnitarskie i officia. Urzędy dygnitarskie to: wojewoda, kasztelan, podkomorzy i sędzia ziemski. Officia to urzędy: stolnika, podstolego, cześnika, podczaszego, łowczego, miecznika, chorążego i wojskiego. Urzędy wojewody i kasztelana stały się urzędami dożywotnimi. Zajmowali je możnowładcy pochodzący z danej ziemi, co nie sprzyjało tendencjom centralizacji władzy w okresie odbudowy państwa polskiego. Wojewoda to najwyższy urząd ziemski. Wojewodowie na podstawie statutu wareckiego z 1423 r mieli prawo i obowiązek ustalania maksymalnych cen na wyroby rzemieślnicze, kontroli miar i wag w miastach oraz sądownictwa nad ludnością żydowską. Kasztelan – to urzędnik, zajmujący się administracją, obroną grodu, sądownictwem, skarbowością na terenie kasztelanii, zarządzał dobrami książęcymi i wojskiem. Ciwun to urząd ziemski w Wielkim Księstwie Litewskim. Urząd ten powstał w XIV wieku. Początkowo ciwuni byli zarządcami lub dzierżawcami dóbr królewskich. Na Żmudzi utrzymało się 12 ciwunów mianowanych przez króla, i sprawowali sądy graniczne. Marszałek ziemski – to urząd w Wielkim Księstwie Litewskim. Był urzędnikiem sądowym i miał prawo sądzenia w sądach ziemskich. Podkomorzy – urzędnik ziemski, który przewodził sądowi podkomorskiemu, był zastępcą procesowym ubogich wdów i sierot ze stanu szlacheckiego. Starostowie byli przedstawicielami władzy lokalnej. Reprezentowali króla na określonym terytorium. Starosta generalny powołany był na urząd w dużych dzielnicach Polski. Występował urząd starosty ruskiego, podolskiego, wielkopolskiego, krakowskiego. Starosta grodowy był zwierzchnikiem załogi na zamku. To starostowie dowodzili wojskami stacjonującymi w grodach isprawowali zarząd nad tymi grodami. Im podlegało sądownictwo w sprawach zastrzeżonych przez króla, a dotyczących ciężkich przestępstw, jak: zabójstwo, podpalenie, rabunek, gwałt. Chorąży – w średniowiecznej Polsce był rycerzem trzymającym chorągiew, czyli znak swojego oddziału, księcia lub ziemi. W jego kompetencji leżało przygotowanie rycerstwa podczas pospolitego ruszenia i przyprowadzenie go do kasztelana. Po zjednoczeniu państwa był to niższy urząd ziemski. Dodatkową funkcją chorążego był udział w sądzie ziemskim. Sędzia ziemski to przewodniczący sądu ziemskiego I Rzeczypospolitej. Sąd ten rozpatrywał wszystkie sprawy szlachty osiadłej wyłączywszy przestępstwa ścigane przez sąd grodzki z tzw. czterech artykułów grodzkich. Sędzia ziemski musiał być szlachcicem posesjonatem, osiadłym w ziemi której sprawy sądził. Pobierał wynagrodzenie od stron procesowych. Nie mógł przy tym piastować żadnych urzędów grodzkich. Wojski zabezpieczał majątek i roztaczał opiekę nad rodzinami rycerzy przebywających na wyprawach wojennych. Jednocześnie dbał o utrzymanie porządku w czasie nieobecności kasztelana., Stolnik w średniowiecznej Polsce był urzędnikiem królewskim dbającym o stół monarchy. W późniejszym okresie urząd ten stał się honorowym. W Rzeczpospolitej Szlacheckiej był niższym urzędem ziemskim oraz honorowym centralnym. Podstoli to urzędnik nadworny, początkowo zastępca stolnika. Podstoli ziemski – w XIV-XVI w. to samodzielny, honorowy urząd ziemski w województwach i powiatach w Wielkim Księstwie Litewskim. Podstolich wielkich było dwóch: Podstoli wielki koronny i Podstoli wielki litewski. Pisarz ziemski to urzędnik, wchodzący w skład urzędników sądu ziemskiego. Do obowiązków jego należała troska o księgi ziemskie, zawierające tzw. akty wieczyste, dotyczące spraw majątkowych szlachty. Wraz z sędzią i podsędkiem wchodził w skład kompletu sądowego. Podwojewodzi – to urzędnik w Koronie, który czuwał nad rzetelnością miar i wag w województwie. Natomiast w Wielkim Księstwie Litewskim i w Prusach Królewskich był to urzędnik ziemski, który pełnił niektóre funkcje starosty. Cześnik w XIII wieku był urzędnikiem królewskim dbającym o “piwnicę” monarchy. Od XIV w. urząd ten stał się honorowym. Podczaszy – urząd ten został utworzony jako pomocniczy dla cześnika. Podczaszy zajmował się w czasie uczt rozlewaniem napoi do kielichów oraz dbał, aby trunków nie zabrakło. Zarządzał piwnicami królewskimi oraz nadzorował służbę królewską zatrudnioną przy podawaniu napojów i deserów. To podczaszy posiadał klucz do pomieszczenia, w którym przechowywane były, bardzo wówczas cenne, korzenne przyprawy. Łowczy – we wczesnośredniowiecznej Polsce był urzędnikiem królewskim zajmującym się organizacją łowów monarchy. Urząd ten stał się dożywotnim i honorowym. Łowczy wielki koronny – do jego kompetencji należało organizowanie i nadzór nad polowaniami królewskimi. Strzegł puszcz i lasów królewskich przed kłusownikami. Był zwierzchnikiem służby myśliwskiej. Łowczy wielki litewski – organizował i nadzorował polowaniami wielkiego księcia jednocześnie będąc zwierzchnikiem służby myśliwskiej. Z czasem kompetencje łowczych przejął podłowczy, a urząd łowczego wielkiego koronnego czy litewskiego stał się tytularny. Miecznik w średniowiecznej Polsce był dworskim urzędnikiem. Zarządzał zbrojownią panującego a także nosił przed nim miecz będący oznaką jego władzy wojskowej. Od XIV w. miecznik przekształcił się w tytularny urząd dworski. Miecznicy poszczególnych księstw stali się niskimi w hierarchii urzędnikami ziemskimi. Koniuszy w średniowiecznej Polsce – to urzędnik królewski zajmujący się stajnią monarchy. Oboźny to urząd dygnitarski i wojskowy. Początkowo oboźny zakładał obozy i warownie. Urząd istniał oddzielnie dla Litwy i Korony. Oboźny ziemski to urząd ziemski w Wielkim Księstwie Litewskim Strażnik zajmował się zabezpieczaniem zbierania się pospolitego ruszenia w Wielkim Księstwie Litewskim, strzegł bezpieczeństwa wojska. Horodniczy był urzędnikiem ziemskim w Wielkim Księstwie Litewskim. Zaczął funkcjonować od XV wieku. Zajmował się zaopatrywaniem i utrzymywaniem niektórych miast i zamków. Do jego obowiązków należało czuwanie nad stanem fortyfikacji zamku. Krajczy wielki koronny i krajczy wielki litewski to urząd do którego obowiązków należało krojenie i próbowanie potraw w czasie uczt królewskich. W rodzie Żółtowskich szlacheckie urzędy ziemskie sprawowali min. Jakub Wojsław Żółtowski zm. ok. 1578 – pisarz województwa płockiego Mikołaj Żółtowski ur. 1560 – komornik ziemi przemyskiej Sebastian Żółtowski ur. 1605 – pisarz ziemski płocki Wojciech Żółtowski ur. 1650 – podsędek ziemski zakroczymski, pisarz grodzki płocki Wojciech Żółtowski ur. 1700 –sędzia grodzki płocki Józef Tyburcjusz Żółtowski –ur. 1742– miecznik wschowski 1779 Paweł Marceli Żółtowski ur. łowczy poznański Teofil Wojciech Ignacy Kajetan Żółtowski ur. wojski płocki 1771, sędzia sejmowy 1778, łowczy 1781, cześnik 1786, podstoli ziemi zatorskiej Jan Żółtowski ur. 1670 – podkomorzy ziemi gostyńskiej 1712, starosta Gąbina, Troszyna i Czermna 1712 Bartłomiej Żółtowski ur. 1696 – starosta Gąbina, sędzia w Gąbinie Paweł Żółtowski ur. 1730 – regent ziemski płocki Teodor hr. Żółtowski ur. -marszałek Sejmu prowincjonalnego w Poznaniu Julian Żółtowski ur. –sędzia powiatu kutnowskiego Nikodem Mikołaj Żółtowski – woźny sądowy Eugeniusz Żółtowski ur. –sędzia. Stefan Żółtowski

zastępca kasztelana w dawnej polsce